Δύο ταξίδια στο χρόνο....

Ας υποθέσουμε δύο ταξιδιώτες του χρόνου... Ο ένας, ένας μέσος Ευρωπαίος ταξιδεύει από το 1910 στο 1960. Ο Δεύτερος υποθετικά πάντα εγγονός του πρώτου ταξιδεύει από το 1960 στο 2008. Και οι δύο ανήκουν στο μεσαίο κοινωνικό στρώμα μιας δυτικής χώρας της ευρώπης. Παίρνοντας υπόψην τη δυσκολία και την έκπληξη που θα αντιμετωπίσουν καθώς θα ταξιδέψουν μισόν αιώνα εμπρος θα πρέπει να χωρίσουμε σε δύο την οπτική μας γωνία. Η πρώτη ας πούμε η τεχνολογική.

Χωρίς αμφιβολία ο ταξιδιώτης του 1910 στο 1960 θα αισθάνεται κάπως έξω από τα νερά του σε ότι αφορά το τεχνολογικό μέρος. Δεν θα μπορεί με τίποτε να συνηθίσει τον υπερβολικό θόρυβο των πόλεων από τα αυτοκίνητα και την ασταμάτητη κυκλοφορία τους. Επίσης δεν θα μπορεί να συνηθίσει την υπερβολική τους ταχύτητα καθώς το 1910 το ταχύτερο τραίνο έπιανε μετά βίας 40 χλμ/ώρα. Εκείνο βεβαίως που θα του φαινόταν αδιανόητο είναι φυσικά το ραδιόφωνο, οι δίσκοι βινυλίου και η πανμέγιστη τηλεόραση που αν και αρχές του 60 μόνο, εν τούτοις στη Δύση έχει αρχίσει να δείχνει τα "δόντια" της. Η τεράστια έκπληξη βέβαια που θα νιώσει θα αφορά την πρώτη του επαφή με τα επιβατηγά αεροσκάφη και ιδίως εκείνα με αεριωθούμενους κινητήρες τύπου τζετ. Όλα αυτά θα τον κάνουν μάλλον να τρομάξει στην αρχή...

Ο Δεύτερος αντίθετα μάλλον δεν θα νιώσει και μεγάλες εκπλήξεις. Όλα τα σημερινά τεχνολογικά μέσα του είναι ήδη γνωστά. Το αυτοκίνητο, τα αεροσκάφη, οι εταιρίες μαμούθ στους ουρανοξύστες, η τηλεόραση. Ίσως να περιεργαστεί την μίνιμαλ εκδοχή τους ένεκα τεχνολογίας αλλά ακόμη και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ελάχιστα θα τον εκπλήξουν. Ίσως μάλιστα να αναρρωτηθεί και να απαγοητευθεί καθώς σε αντίθεση με την καλπάζουσα επιστημονική φαντασία της εποχής του, ούτα τα ρομπότ είναι διαδεδομένα και στο ανθρωποειδές σχήμα, ούτε βέβαια και τα διαστημικά ταξίδια είναι μέρος της καθημερινότητας. Αντίθετα μάλλον δεν ενδιαφέρουν και πολλούς.

Η τεχνολογική οπτική γωνία δείχνει μάλλον μια δυσπροσαρμοστικότητα στον πρώτο από τους δύο ταξιδιώτες. Ας δούμε τώρα την κοινωνική οπτική γωνία.

Ο πρώτος ταξιδιώτης δεν θα αντιμετωπίσει καμία έκπληξη. Το τυπικό της εποχής του θα εξακολουθεί να ισχύει. Οι γυναίκες είναι στο σπίτι και περιμένουν το σύζυγο να γυρίσει από τη δουλειά. Τα σπίτια είναι ακόμη με τις αυλές και τους κήπους. Η σύζυγος καλή νοικοκυρά καταβάλει προσπάθειες να κρατήσει το σπίτι καθαρό και σε μια κατάσταση που θα το κάνει λιμάνι-γαλήνη καθώς προσμένει το σύζυγο να γυρίσει από τη δουλειά του. Η σύζυγος συνεσταλμένη και πάντοτε πίσω από τον άντρα της στα δρώμενα προτιμάει τις συζητήσεις με τις φίλες της και για το πως θα παντρέψουν τις τελυταίες εναπομείναντες ανύπαντρες, ενώ αντίθετα ο σύζυγος θα συζητάει με τους υπόλοιπους για το ποδόσφαιρο και την πολιτική καπνίζοντας στο σαλόνι. Όπως και στα 1910 στη δουλειά του όλοι είναι λευκοί, είναι άντρες και φορούν κουστούμια. Οι ελάχιστες γυναίκες που εργάζονται είναι γραμματείς και κυρίως σέβονται τους προϊστάμενούς τους που είναι πάντοτε αποκλειστικά δυναμικοί άντρες. Επίσης όλοι αυτοί που ο ίδιος θεωρεί "συμπατριώτες" του είναι όπως και στο 1910 λευκοί με έντονη έμφαση στην ιδιαίτερή τους καταγωγή.

Αντίθετα ο δεύτερος ταξιδιώτης που δεν θα εντυπωσιαστεί ολοσδιόλου από την τεχνολογία θα βρεθεί προ τεράστιων εκπλήξεων για τον ίδιο σε ότι αφορά τον κοινωνικό ιστό. Η εταιρία του δεν θα αποτελείται από κοντοκουρεμμένους άνδρες με κουστούμια και συνεσταλμένες γραμματείς με συγκεκριμένο έτικετ. Αντίθετα μετά εκπλήξεως θα δει αρκετούς έγχρωμους, ασιάτες και αφρικανούς μεταξύ των εκλεκτών στελεχών. Οι γυναίκες καθόλου συνεσταλμένες, αλλά αντίθετα πολύ δυναμικές και περισσότερο ανταγωνιστικές από ότι ο ίδιος θα μπορούσε να φανταστεί όχι μόνο κάνουν καριέρα αλλά επιπλέον κατέχουν σημαντικό ποσοστό των διευθυντικών θέσεων. Το φρικιό με το κοτσιδάκι και το στενό κάζουαλ ντύσιμο που στα 1960 θα τηλεφωνούσε στην αστυνομία να τον μαζέψει για τετυμποϊσμό, θα τον αφήσει στήλη άλατος καθώς όλοι θα του ανακοινώσουν ότι είναι ο πρόεδρος της εταιρίας! Ενδεχομένως στο διπλανό γραφείο κάποιος ράστα και αφρικανικές ρίζες εργάζεται, ενώ η φυλετική πολυχρωμία του πλήθους που θα αντικρύσει στον δρόμο καθώς θα πηγαίνει προς το σπίτι του θα τον κάνει να νιώθει τελείως ξένος. Πολύ περισσότερο στην συμπεριφορά του, τα πνευματώδη αστεία της εποχής του σήμερα θα είναι σεξιστικά και προσβλητικά για τις γυναίκες. Χωρίς αμφιβολία τις τελευταίες δεν θα μπορεί με τίποτε να τις χειριστεί. Μάλλον θα πέσει στα ψυχοτροπικά φάρμακα όταν στην τηλεόραση αντικρύσει μαύρους προέδρους, υπουργούς αραβικής καταγωγής και πολύ περισσότερο διεθυντή της κρατικής τράπεζας έναν κομμουνιστή ή ας πούμε κατά δήλωσή του οπαδό σοσιαλιστικών ιδεών.

Αν λοιπόν η τεχνολογική οπτική γωνία κάνει τον πρώτο ταξιδιώτη να φαίνεται έξω από τα νερά του, εν τούτοις η κοινωνική οπτική χωρίς αμφιβολία θα κάνει τον κόσμο τελείως άγνωστο και μη αναγνωρίσιμο για τον δεύτερο ταξιδιώτη, εκείνον που ενδεχομένως η βραδύτητα της τεχνολογικής εξέλιξης να τον απαγοήτευσε και λιγάκι... ο πρώτος ταξιδιώτης χωρίς αμφιβολία θα βρίσκεται εκεί στο 1960 σε έναν αναγνωρίσιμο σε εκείνον κοινωνικό ιστό και κοινωνική ηθική. Λίγο έως πολύ δλδ θα βρίσκεται "σαν στο σπίτι του". Ο Δεύτερος θα καταφύγει μάλλον στην ψυχανάλυση καθώς δεν θα μπορεί με τίποτε να προσαρμοστεί στο νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

Χωρίς αμφιβολία ο κόσμος μεταβάλλεται ταχύτατα και η σημερινή παγκοσμιοποίηση του κοινωνικού περιβάλλοντος που λίγο έως πολύ μας φαίνεται φυσιολογική, θα ήταν αδιανόητη για τους παππούδες μας του Δυτικού κόσμου. Ένα είναι το αυτονόητο. Ακόμη και στην μικρή και "απομονωμένη" ελλάδα που εξακολουθεί να δυσκολεύεται να προσαρμοστεί, στα νέα δεδομένα, ο νέος κοινωνικός ιστός θα είναι αναπόφευκτος. Η πρόοδος της Δυτικής κοινωνίας, δεν ήρθε σαν επιφοίτηση του αγίου πνεύματος αλλά εξαιτίας της ενσωμάτωσης και της ανάληψης ρόλων και πρωτοβουλιών από τις γυναίκες, καθώς και της ένταξης στον πυκνό κοινωνικό ιστό των κάποτε αποκλεισμένων παρίων, μεταναστών, αφρικανών και φυλετικά διαφορετικών. Η ένταξή τους στο δημιουργικό στερέωμα απελευθέρωσε τεράστιες δυνάμεις και έδωσε εκείνη την δημιουργική κινητήρια ώθηση για τη δημιουργία αγορών, οικονομίας και διεξόδων. Είτε το θέλουμε είτε όχι ο δρόμος μας περνάει μέσα από ένα τέτοιο παγκοσμιοποιημένο κοινωνικά περιβάλλον και όσο πιο σύντομα το κατανοήσουμε στην ελλάδα αυτό, τόσο πιο εύκολα θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που αυτό παρέχει.

Τα ανωτέρω με αφορμή το βιβλίο του Richard Florida, "The rising of the creative class".