Berlin Achtung Berlin!

Το Βερολίνο, υπήρξε για 50 χρόνια περίπου το βασικό επίκεντρο αντιπαράθεσης των δύο πλευρών του ψυχρού πολέμου. Σημείο σύγκρουσης δυό στρατιών και σκύλεμμα και διαγούμισμα των μικρότερων. Περιτειχισμένη να διαχωρίζει τα δύο διακριτά στρατόπεδα... Υποχρεωτικά αν βρισκόσουν στην πόλη έπρεπε να διαλέξεις ένα. Δεν υπήρχε περιθώριο εδώ για ανεξαρτησίες, ουδετερότητες κλπ. Δεν είχες θέση σε καμιά γωνιά της πόλης αυτής αν καμωνόσουν τον ουδέτερο... Δεν σε άφηνε η ίδια η πόλη να το κάνεις. Το αγέρωχο ύφος και το άχρωμο βλέμμα των Γερμανών Δυτικών ή Ανατολικών... Τα τεράστια σούπερ μάρκετ του Ανατολικού Βερολίνου που το μόνο που έβρισκες ήταν άδεια ράφια και απομεινάρια αίματος στα ψυγεία με τα κατεψυγμένα, καθώς οι μαυραγορίτες είχαν σηκώσει όλο το εμπόρευμα... Πέρα από τον Wim Wenders δεν νομίζω πως αναπαρήγαγε κάποιος άλλο καλύτερα εκείνη την πόλη με τον χαρακτηριστικό λυρισμό και την εσωτερικότητα που διακρίνει τον σκηνοθέτη (Der Himmel über Berlin)...

Το επισκέφθηκα τον περασμένο Δεκέμβρη και μαζί με αυτό ένα μεγάλο τμήμα της πάλαι ποτέ Ανατολικής Γερμανίας, της DDR όπως αναγραφόταν στους φωτεινούς πίνακες των πριν το 1988 Ολυμπιακών Αγώνων και διακρινόταν στα μετάλλια. Θέλοντας να αποφύγω τόσο το ostalgy όσο και την μυθοποίηση, απλά σκιαγραφώ κάπως αδρά τι είδα... Κατ' αρχήν το πρώην Δυτικό Βερολίνο που δεν ήταν τίποτε παρά μια σύγχρονη πόλη των 80ς γερασμένη άλλα 30 έτη με ξεπερασμένου τύπου υπερκαταστήματα. Γεμάτη υπεραγορές, ευκαιρίες και προσφορές, μια πόλη που τουλάχιστον το κέντρο της μόνο για shopping occasion κυρίως προορίζεται... Οι διαβάτες και οι κάτοικοι ντυμένοι με πιο casual ντύσιμο που μαρτυρεί μια οικονομική δυστοκία πέρα φυσικά από τους πολυάριθμους τουρίστες που παρά το διαβολεμένο κρύο ποσώς δεν πτοούνταν.

Από την άλλη το πάλαι ποτέ Ανατολικό. Με το που περνάς το συμβολικά σημαδεμένο σήμερα τείχος αμέσως καταλαβαίνεις τη διαφορά. Αρχοντικό με πιο εκλεπτυσμένους κατοίκους και στα σίγουρα πιο καλοντυμένους. Τα κτήρια ανακαινισμένα, κάποια ξανακτισμένα και οι οίκοι που τα κατέχουν από τους ακριβότερους στην παγκόσμια αγορά. Κοντολογίς πέρα από τους τουρίστες που συνωστίζονταν ένεκα κρύου στις καφετέριες και τσαγερίες κυρίως γνωστών αλυσίδων όπου δίκην Aegean μπορούσες να ακούσεις άπταιστη ελληνική, οι κυρίως ειπείν κάτοικοι είχαν μιαν αρχοντιά που παράξενα και παράδοξα δεν συνάντησα στην υπόλοιπη πάλαι ποτέ DDR που μόλις είχα περιοδεύσει...

Περισσότερο μου είχαν θυμίσει τους κατοίκους των περιοχών της πρώην DDR οι κάτοικοι και περίοικοι του πρώην Δυτικού, ενώ εκείνη του πρώην Ανατολικού, μου θύμιζαν έντονα πρώην Δυτικογερμανούς σε στυλ, ύφος και αβρότητα. Η σκέψη ήρθε αβίαστη από μια της παρέας. “Μάλλον μετά την πτώση οι Δυτικοί ήρθαν στο Ανατολικό και οι Ανατολικοί στο Δυτικό”. Τις επόμενες μέρες που περιπλανήθηκα μόνος στην πόλη την επιβεβαίωσα. Ελάχιστες γειτονιές στο πρώην ανατολικό κατοικούνται από κατοίκους του πάλαι ποτέ ανατολικού Βερολίνου, και αυτό χάρη σε μια υποχρέωση ποσόστωσης που εφαρμόστηκε εδώ. Εξ αρχής τα κτήρια του πρώην ανατολικού που τύποις ανήκαν στο Δήμο, εξαγοράστηκαν από ισχυρούς οίκους και ανακαινίστηκαν. Τα περισσότερα θλιβερά κτήρια του σοσιαλιστικού ρεαλισμού κατεδαφίστηκαν σωρηδόν την δεκαετία του 90 και όσα μένουν σήμερα διασώζονται για ιστορικούς λόγους. Στη θέση τους είτε κτίστηκαν τα παλαιότερα κτήρια (από τα διασωθέντα σχέδια) είτε νέα σύγχρονα και ενίοτε πειραματικά αρχιτεκτονικά πονήματα κατοικιών που προσφέρουν πανάκριβα διαμερίσματα αδύνατα για τα πάντοτε ισχνά βαλάντια των πρώην κατοίκων. Η απαξίωση του πρώην δυτικού Βερολίνου, καθώς ελάχιστα γραφικά κτίσματα είχαν διασωθεί έσπρωξε πολλούς από τους πρώην κατοίκους του ανατολικού να προστρέξουν εκεί για φθηνότερη κατοικία. Η ανταλλαγή ήταν τόσο έντονη, που αναγκάστηκαν να επιβάλλουν ποσόστωση στα νέα κτήρια του πρώην ανατολικού.

Το Βερολίνο έχει περίπου 10 εκατομμύρια τουρίστες κατ έτος. Τι πουλάει? Μα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα με σύγχρονη ιστορία, νωπή, μόλις 20 χρόνων. Εκείνο που μου έκανε εντύπωση ότι πουλάει ακριβώς αυτήν την ιστορία: Η DDR μπορεί να απέθανε, παραμένει όμως σαν μουσείο. Μπορείτε εκεί να δείτε που έμεναν οι πρώην ανατολικο-Γερμανοί, να δείτε την επίπλωση και να απολαύσετε στον καναπέ παλιά κανάλια με τις γνωστές προπαγανδιστικές ειδήσεις του καθεστώτος Χόνεκερ. Μπορείτε να οδηγήσετε ένα Trambant μέσω ενός εξομοιωτή ή και τους καλοκαιρινούς μήνες να οδηγήσετε ένα συντηρημένο σε δρόμους του παλιού ανατολικού και να σας σταματήσουν ανατολικογερμανοί τροχονόμοι-ηθοποιοί που θα σας επιβάλλουν τα πρόστιμα της εποχής, όπως 10 κάμψεις, στρατιωτικά καψόνια κλπ. Μπορείτε να ξεναγηθείτε στις φυλακές της Στάζι και να δείτε πως ήταν τα κελιά, ή και να ακούσετε την ιστορία απεγνωσμένων και ακόμη μετά την επανένωση άνεργων που υπήρξαν εκεί κρατούμενοι. Μπορείτε να μείνετε σε ένα ξενοδοχείο που είναι όπως ήταν τότε, να σας παγιδέψουν άνεργοι πρώην πράκτορες της Στάζι το τηλέφωνο και μετά ευτελούς αμοιβής να δείτε πως ήταν να σας παρακολουθούν στο δρόμο... Οι αναμνηστικές στο τείχος οπωσδήποτε προϋποθέτουν συνωστισμό σε ουρές αν είστε τυχεροί και δεν πέσετε πάνω σε ορδές πούλμαν που ξεμπαρκάρουν εκατοντάδες με φωτογραφικές μηχανές.

Ένα πράγμα δεν θα δείτε. Τι είναι αυτό που κάνει όλους αυτούς τους ανθρώπους να πωλούν ότι ήταν κάποτε το πάλαι ποτέ Ανατολικό? Τι ακριβώς είναι το ostalgy? Λείπει αυτό το καθοριστικό N από τη λέξη για να την κάνει κάτι θετικό... Είτε το θέλουμε είτε όχι η DDR ακόμη υπάρχει. Στους διαφορετικούς μισθούς που ακόμη και σήμερα 20 χρόνια μετά δίνονται για ίδια εργασία με αντίστοιχα προσόντα. Στην διαφορετική οικονομική επιφάνεια των κατοίκων. Στην φτώχεια και εγκατάλειψη της επαρχίας της πρώην DDR που ότι ανακαινίζεται αυτομάτως περνάει σε χέρια δυτικών αφήνοντας στην ανεργία εκατοντάδες... Στην διαφορετική νοοτροπία των κατοίκων της πρώην DDR που είναι ακόμη όμοια με αυτήν των υπόλοιπων Ευρωπαίων των πρώην ανατολικών καθεστώτων. Θέλει καιρό και κυρίως θέληση και διάθεση για να επουλωθούν οι πληγές... Κάποιοι έχουν φθάσει στο σημείο να νοσταλγούν την πάλαι ποτέ DDR και μάλιστα έχουν κάνει κλαμπ για αυτό... Ένα είναι το βέβαιο... Αδύνατον να επισκεφθείς το Βερολίνο και να σε αφήσει αδιάφορο η Ιστορία...