χίλια μύρια κύματα μακριά από τη Φουκουσίμα

 18 Σεπτεμβρίου 1922, Σμύρνη. Μια πόλη από τις πλέον ευρωπαϊκές της Ανατολικής Μεσογείου ζει τις τελευταίες ημέρες ελευθερίας της (δυτικής ελευθερίας) προτού παραδοθεί στην πυρά μαζί με τους κατοίκους της και ξαναγνωρίσει την οθωμανική βαρβαρότητα με ότι αυτό συνεπάγεται...
Οι κάτοικοί της "συνωστισμένοι" στις προκυμαίες το ελάχιστο που αισθάνονται είναι αυτός ο συνωστισμός. Μαστίζονται κυρίως από την πείνα (αφού οι περισσότεροι δεν έχουν φάει τίποτε για πολλές ημέρες-όσες διήρκεσε το ταξίδι τους από την ενδοχώρα), την δίψα (που τους θερίζει κατά δεκάδες στον εκεί συνωστισμό τους) και τον καυτό ήλιο που επιτείνει την τελευταία. Περιουσίες, πολύτιμα κοσμήματα, καθαρός χρυσός αλλάζουν χέρια σε αστραπιαίο χρόνο κυριολεκτικά για ένα κομμάτι ψωμί ή για μια κούπα νερό... γύρω στο 1.500.000 κόσμος είναι "συνωστισμένος" στα μικρασιατικά παράλια εκ των οποίων οι περισσότεροι στις ακτές της Σμύρνης καθώς ειχαν έρθει εκεί για ασφάλεια...

Τα Ελληνικά πλοία έχουν εξαφανιστεί φυγαδεύοντας όπως όπως τους ένστολους και τους πολύ πλούσιους. Υπάρχουν μόνο συμμαχικά δυτικά, Αγγλικά Γαλλικά Αμερικανικά Ιταλικά και αρκετά εμπορικά καθώς το λιμάνι της Σμύρνης ήταν από τα κεντρικότερα. Τα περισσότερα πλοία έχουν τραβηχτεί στα ανοικτά ενώ απόσταση ασφαλείας τηρούν τα πολεμικά των δυτικών στόλων. Όλα μαζί θα μπορούσαν να φυγαδεύσουν χωρίς κόπο, απειλή ή κίνδυνο τους άμαχους. Δεν το κάνουν. Επιδεικτικά ξαναπετούν στη θάλασσα τους εξαντλημένους που απελπισμένοι κολυμπούν στα βρώμικα νερά και προσπαθούν να σκαρφαλώσουν στα πλοία ή τις λέμβους. Στην προκυμαία υπάρχουν κάποια πολεμικά Γαλλικά και Ιταλικά που φυγαδεύουν μόνο τους δικούς τους υπηκόους. Οι κανονισμοί είναι αυστηροί και το Αγγλικό πολεμικό ναυτικό επιτηρεί το εμπάργκο στην προκυμαία. Κανείς να μην πλησιάσει... Ο Τούρκικος στρατός επίσης επιτηρεί την προκυμαία. Ακόμη κι ο ίδιος ο Κεμάλ είχε περάσει με αυτοκίνητο και είχε δει τον συνωστισμό... Διάφοροι τυχάρπαστοι άτακτοι επιδίδονται σε πλιάτσικο ακόμη και συλήψεις υπόπτων, τους οποίους "γδύνουν" πίσω από τις αποθήκες. Η προγιαγιά μου είχε ακούσει χαρακτηριστικά τις φωνές τους καθώς στη συνέχεια τους "περιποιούνταν".

Η Ιαπωνία στον Α παγκόσμιο πόλεμο είναι μια χώρα αγκυλωμένη στις παραδόσεις και στα έθιμα του 19ου αιώνα. Μόλις έχει κάνει κάποια δειλά βήματα εκσυγχρονισμού, αλλά είναι ακόμη ήκιστα. Ένεκα εμπορικών σχέσεων με τη Δύση κάποια πλοία της εξυπηρετούν το διεθνές της εμπόριο από την Αμερική, Ευρώπη, ανατολική Μεσόγειο, Σουέζ και πίσω στη Γιοκοχάμα το μεγάλο διεθνές λιμάνι της. Ότι έχει τελειώσει έναν πόλεμο με την Τσαρική Ρωσία για τον έλεγχο των Σαχαλίνων νήσων και τώρα βρίσκεται σε τροχιά προσέγγισης με την επαναστατική Ρωσία. Απόρροια αυτού είναι η φιλο-Τουρκική επίσημη πολιτική της την περίοδο εκείνη.

Για έναν μέσο Ιάπωνα αξιωματούχο της εποχής εκείνης η προσωπική του ζωή δεν έχει σημαντική αξία. Κυρίως ενδιαφέρει ο δρόμος της τιμής που ακολουθεί και συνεπάγεται συνέπεια μέχρι θανάτου στις υποχρεώσεις έναντι στους άρχοντες και στον Αυτοκράτορα. Το να παραβεί ένας Ιάπωνας κανόνες την περίοδο εκείνη είναι ότι πιο απίθανο. 

Εντούτοις κόντρα στις επιταγές της τιμής, κόντρα στις απειλές της Δύσης και του Αγγλικού Ναυτικού και κυρίως κόντρα στον Τουρκικό στρατό, είναι ο καπετάνιος του ιαπωνικού εμπορικού πλοίου, που βρίσκεται αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Σμύρνης, που μόνο αυτός πετάει στη θάλασσα το πανάκριβο εμπόρευμα. Στη συνέχεια διατάζει και προσεγγίζουν την προκυμαία. Είναι το πρώτο πλοίο που παραλαμβάνει πρόσφυγες από την προκυμαία χωρίς χαρτιά... Κατά τις περιγραφές της εποχής παρέλαβε όσους χωρούσε...

Μετά το παράδειγμά του κι ένα Ιαπωνικό πολεμικό πλοίο έστειλε λέμβους και διέσωσε πρόσφυγες. Το βεβαιώνουν διασωθέντες...

Όλη η υπόλοιπη επιχείρηση και μεταστροφή της στάσης της Δύσης συνέβη αργότερα. Ίσως να ένιωσαν και τύψεις καθώς οι Ανατολικοί Ιάπωνες τους ξεπέρασαν σε ανθρωπισμό, ενώ αυτοί διακύρησσαν στη Δύση τη σκληρότητά τους. Τα ιαπωνικά πληρώματα προέβησαν σε αυτές τις ενέργειες αυτοβούλως χωρίς να λογαριάσουν κανέναν. Ούτε τα πολεμικά σκάφη ούτε ο Τουρκικός στρατός τόλμησε να πειράξει αυτούς τους σκληροτράχηλους ναυτικούς που είχαν τη φήμη περισσότερο των πολεμιστών παρά απλών ναυτικών...

Τα υπόλοιπα, τη μεταστροφή της Δύσης και την διάσωση τελικά μέρους των προσφύγων (γιατί πολλοί βρήκαν εκεί τραγικό θάνατο από το "συνωστισμό" με μαχαίρια των Τσετών) τα έχει καταγράψει η Ιστορία... Εκείνους που δεν έχει διασώσει και καταγράψει είναι τα ονόματα των πλοίων και τους πρωταγωνιστές από τα ιαπωνικά πληρώματα που πρώτοι παρήκουσαν τις εντολές και τις εμπορικές υποχρεώσεις τους και προτίμησαν να σώσουν ζωές αθώων. Ένα παράπτωμα που για το λαό εκείνον τιμωρούταν με παραδειγματικό θάνατο...

Ίσως για αυτούς τους λόγους δεν καταγράφηκαν από τους ίδιους τα περιστατικά. Για τους δυτικούς ήταν δύσκολο να διαβάσουν ιαπωνικά ονόματα στα πλοία. Ενώ τα συμβάντα αποτελούν κοινή επίσημη μαρτυρία σε όλους όσους παρευρέθησαν τότε στα γεγονότα: Πρόσφυγες, Δυτικούς, Τούρκους. Μετά από έρευνες που έχουν γίνει με πιο χρήσιμη εκείνη του κου Σταυρίδη, τα πιο πιθανά ονόματα για τα δύο πλοία ήταν: the Suwa Maru, Altai Maru, Fushimi Maru and Mishima Maru, καθώς είναι τα μόνα που περιλαμβάνονται στα νηολόγια της Μεσογείου τον Σεπτέμβρη του 1922.

Μου ήρθε αυθόρμητα τούτες τις μέρες η ιστορία με τα ιαπωνικά καράβια στο λιμάνι της Σμύρνης, ιδίως τώρα που ο λαός αυτός δοκιμάζεται σκληρά. Περήφανο θα με έκανε έμπρακτη εκεί ελληνική παρουσία και βοήθεια έστω σαν ανάμνηση αυτής της ζωτικής χείρας βοηθείας που αυτοί οι μακρινοί άγνωστοι είχαν δώσει τότε στους δικούς μας προγόνους...